سیاست¬گذاری توسعه نوآوری باز: الزاماتی برای ایران
محورهای موضوعی : اکوسیستم‌های کارآفرینی و نوآوری
عاطفه ذوالفقاری
1
(جهاددانشگاهی)
مرتضی اکبری
2
(دانشیار، گروه کارآفرینی فناورانه، دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران، تهران. ایران)
شکوه سادات علیزاده
3
(دانشجوی دکتری مدیریت استراتژیک، دانشگاه تربیت مدرس. تهران. ایران)
کلید واژه: نوآوری باز, سیاست گذاری, هم آفرینی, شبکه سازی, بازار,
چکیده مقاله :
در سیستم نوآوری باز سازمان ها افزون بر ایده های درون سازمانی می توانند از ایده های بيرون از سازمان نیز بهره مند شوند. بدین ترتیب مرزهای بین سازمان ها و محیط های بیرونی آن نفوذپذیرتر می شود و در صورت سیاست گذاری مناسب برای توسعه نوآوری باز، امکان بهره برداری از امکانات سایر سازمان ها به طریق مناسب امکان پذیر می گردد. این پژوهش با مرور متون و مقالات و پژوهش های مرتبط با نوآوری باز و مباحث سیاست گذاری در امر نوآوری باز الزاماتی درخصوص سیاست گذاری نوآوری باز در ایران در خصوص سیاست گذاری نوآوری باز در حوزه توسعه تحقیقات و فناوری، سیاست گذاری نوآوری باز در حوزه شبکه‌سازی و تعاملات اکوسیستم نوآوری باز، سیاست گذاری نوآوری باز در حوزه کارآفرینی، سیاست گذاری نوآوری باز در حوزه علمی، سیاست گذاری نوآوری باز در هم آفرینی در دانشگاه ها، سیاست گذاری نوآوری باز در حوزه بازار کار، سیاست گذاری نوآوری باز در حوزه رقابتی، سیاست گذاری نوآوری باز در سطح بین‌المللی را ارایه می دهد.
In the open innovation system, in addition to ideas within the organization, organizations can also benefit from ideas outside the organization. In this way, the boundaries between organizations and their external environments become more permeable, and if appropriate policies are developed for the development of open innovation, it will be possible to take advantage of the facilities of other organizations in an appropriate way. This research have been reviewed texts and articles and researches related to open innovation and policy issues in open innovation. Requirements for open innovation policy in Iran regarding open innovation policy in the field of research and technology development, open innovation policy In the field of networking and interactions of open innovation ecosystem, open innovation policy in the field of entrepreneurship, open innovation policy in the field of science, open innovation policy in co-creation in universities, open innovation policy in the field of labor market, Competitive Open Innovation Policy-Making Provides International Open Innovation Policy-Making.
اكبري، م. ذره‌پرور، ا. پاداش، ح. علیزاده، ش. (1397). تأثیر نوآوري باز واردشونده و خارج‌شونده بر عملكرد نوآوري در شركت‌هاي فناوري‌اطلاعات و ارتباطات. مدیریت توسعه فناوری. دوره 6، شماره 3، پاییز، صفحه 157-184.
داودی، ن. اكبري، م. پاداش، ح. (1395). شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر موفقیت نوآوری باز در شرکت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT). توسعه کارآفرینی. 9، (2 - شماره پیاپی )32، صفحه 239-256.
ذوالفقاری، ع. زند حسامی، ح. (۱۳۹۵). چشم انداز آینده نقش شبکه سازی در افزایش مزیت رقابتی از طریق نوآوری باز در کسب و کارهای کوچک و متوسط، فصلنامه رشد فناوری، (48)12، 63-58
سلون، پال. (2011). ترجمه مرتضی اکبری، پاداش، حمید. محسن محمدی (1394). راهنمای نوآوری باز و جمع‌سپاری. جهاد دانشگاهی. 311 ص.
چسبرو، ه. ونهاوربرک، دابلیو. وست، ج. (2017). ترجمه مرتضي اكبري، حميد پاداش، علي نيکونسبتي (1396). اُفق‌هاي جديد در نوآوري باز. دانشگاه تهران.454ص.
Al-Belushi, K. I., Stead, S. M., Gray, T., & Burgess, J. G. (2018). Measurement of open innovation in the marine
biotechnology sector in Oman. Marine Policy, 98, 164-173. Bird, B. (2002). Learning entrepreneurship competencies: the self-directed learning approach. International Journal of Entrepreneurship Education, 1(2), 203-227. Bogers, M., Chesbrough, H., & Moedas, C. (2018). Open Innovation: Research, Practices, and Policies. California Management Review, 60(2), 5–16. https://doi.org/10.1177/0008125617745086 Brockman, P., Khurana, I. K., & Zhong, R. (2018). Societal trust and open innovation. Research Policy, 47(10), 2048-2065.
Brusoni, S., Prencipe, A., & Pavitt, K. (2001). Knowledge specialization, organizational coupling, and the boundaries of the firm: why do firms know more than they make? Administrative Science Quarterly, 46(4), 597-621. Buganza, T., Chiaroni, D., Colombo, G., & Frattini, F. (2011). Organisational implications of open innovation: an
analysis of inter-industry patterns. International Journal of Innovation Management, 15(2), 423-455. Cai, Y., & Ahmad, I. (2021). From an Entrepreneurial University to a Sustainable Entrepreneurial University: Conceptualization and Evidence in the Contexts of European University Reforms. Higher Education Policy, 1-33. Chaminade, C., & Edquist, C. (2006). From theory to practice: the use of the systems of innovation approach in innovation policy. Innovation, science, and institutional change, 141-160. Chatterji, A. K., & Fabrizio, K. R. (2014). Using users: When does external knowledge enhance corporate product innovation?. Strategic Management Journal, 35(10), 1427-1445. Chen, J., Chen, Y., & Vanhaverbeke, W. (2011). The influence of scope, depth, and orientation of external technology sources on the innovative performance of Chinese firms. Technovation, 31(8), 362-373. Chesbrough, H. (2003). Open Innovation: The new imperative for creating and profiting from technology, Boston, MA: Harvard Business School Press. Chesbrough, H. (2006). Open innovation: a new paradigm for understanding industrial innovation. Open innovation: Researching a new paradigm, 400, 0-19. Chesbrough, H., & Crowther, K. (2006). Beyond hightech: early adopters of open innovation in other industries.
R&D Management, 36(3), 229-236. Cohen, W. M., & Levinthal, D. A. (1990). Absorptive capacity: A new perspective on learning and innovation. Administrative science quarterly, 35(1), 128-152. Cricelli, L., Greco, M., & Grimaldi, M. (2016). Assessing the open innovation trends by means of the Eurostat Community Innovation Survey. International Journal of Innovation Management, 20(3), 1-30.
Dahlander, L., & Gann, D. M. (2010). How open is innovation? Research Policy, 39(6), 699-709. De Jong, J. P., Vanhaverbeke, W., Kalvet, T., & Chesbrough, H. (2008). Policies for open innovation: Theory, framework and cases. Tarmo Kalvet. Deschamps, I., Macedo, M. G., & Eve-Levesque, C. (2013). University-SME collaboration and open innovation: Intellectual-property management tools and the roles of intermediaries. Technology Innovation Management Review, 3(3). Dogson, M., Gann, D. & A, S. 2006. The Roles of Technology in the Shift toward Open Innovation: The Case of Procter & Gamble. R&D Management, 36, 333‐346. Eirma. (2004). Technology access for open innovation. Working Group Report WG63, Eirma: Paris Eisenhart, K. M. & Martin, J. A. (2000). Dynamic Capabilities: What Are They? Strategic Management Journal, 21,
1105-1121. Felin, T., & Zenger, T. R. (2014). Closed or open innovation? Problem solving and the governance choice. Research policy, 43(5), 914-925. Fey, C., & Birkinshaw, J., (2005). External sources of knowledge, governance mode and R&D performance. Journal of Management, 31, 597-621. Fredberg, T., Elmquist, M., & Ollila, S. (2008). Managing Open Innovation Present Findings and Future Directions. Gassmann, O. (2006). Opening up the innovation process: towards an agenda. R&d Management, 36(3), 223-228. Gassmann, O., & Enkel, E. (2004). Towards a theory of open innovation: three core process archetypes. Giannopoulou, E., Yström, A., & Ollila, S. (2011). Turning open innovation into practice: Open innovation research through the lens of managers. International Journal of Innovation Management, 15(03), 505-524. Granstrand, O. (2007). Industrial innovation economics and intellectual property. Gothenburg, Sweden, Svenska Kulturkompaniet. Greenhalgh, C., & Rogers, M. (2010). Innovation, intellectual property, and economic growth. Princeton University Press. Grindley, P. C., & Teece, D. J. (1997). Managing intellectual capital: licensing and cross-licensing in semiconductors and electronics. California management review, 39(2), 8-41. Herzog, P., & Leker, J. (2010). Open and closed innovation–different innovation cultures for different strategies. International Journal of Technology Management, 52(3/4), 322-343. Hopkins, M. M., Tidd, J., Nightingale, P., & Miller, R. (2011). Generative and degenerative interactions: positive and negative dynamics of open, user‐centric innovation in technology and engineering consultancies. R&d Management,41(1), 44-60. Huizingh, E. K. (2011). Open innovation: State of the art and future perspectives. Technovation, 31(1), 2-9. Katz, R., & Allen, T. J. (1982). Investigating the Not Invented Here (NIH) syndrome: A look at the performance, tenure, and communication patterns of 50 R & D Project Groups. R&d Management, 12(1), 7-20. Lakhani, K. R., Lifshitz-Assaf, H., & Tushman, M. (2013). Open innovation and organizational boundaries: task decomposition, knowledge distribution and the locus of innovation. Handbook of economic organization: Integrating economic and organizational theory, 355-382. Laursen, K., & Salter, A. (2005, August). The paradox of openness: appropriability and the use of external sources of knowledge for innovation. In Academy of Management Conference, Hawaii. Lee, J. Y., Park, Y. R., Ghauri, P. N., & Park, B. I. (2014). Innovative knowledge transfer patterns of group-affiliated companies: The effects on the performance of foreign subsidiaries. Journal of International Management, 20(2), 107-123. Lee, S., Park, G., Yoon, B., & Park, J. (2010). Open innovation in SMEs-An intermediated network model. Research policy, 39(2), 290-300. Lee, Y. G. (2012). Strengthening competency linkage to innovation at Korean universities. Scientometrics, 90(1), 219-230. Lee, Y. G., & Lee, J. H. (2010). Different characteristics between auctioned and non-auctioned patents. Scientometrics, 82(1), 135-148. Lichtenthaler, U. (2013). The collaboration of innovation intermediaries and manufacturing firms in the markets for technology. Journal of Product Innovation Management, 30, 142-158. Lichtenthaler, U., & Ernst, H. (2006). Attitudes to externally organizing knowledge management tasks: a review, reconsideration and extension of the NIH syndrome. R&D Management, 36(4), 367-386. Lichtenthaler, U., & Lichtenthaler, E. (2009). A capability-based framework for open innovation: Complementing absorptive capacity. Journal of management studies, 46(8), 1315-1338. March, J. G. (1991). Exploration and exploitation in organizational learning. Organization science, 2(1), 71-87. Mention, A. L. (2011). Co-operation and co-opetition as open innovation practices in the service sector: which influence on innovation novelty?. Technovation, 31(1), 44-53. Nooteboom, B., & Stam, E. (2008). Innovation, the economy, and policy. Micro-foundations for Innovation Policy. O’Doherty, D., & Arnold, E. (2003). Understanding innovation: The need for a systemic approach. The IPTS report, 71, 29-36. Perkmann, M., & Walsh, K. (2007). University–industry relationships and open innovation: Towards a research agenda. International Journal of Management Reviews, 9(4), 259-280. Pisano, G. P., & Verganti, R. (2008). Which kind of collaboration is right for you. Harvard business review, 86(12), 78-86. Poot, T., Faems, D., & Vanhaverbeke, W. (2009). Toward a dynamic perspective on open innovation: A longitudinal assessment of the adoption of internal and external innovation strategies in the Netherlands. International Journal of Innovation Management, 13(2), 177-200. Prencipe, A. (2000). Breadth and depth of technological capabilities in CoPS: the case of the aircraft engine control system. Research policy, 29(7-8), 895-911. Remneland‐Wikhamn, B., & Wikhamn, W. (2011). Open innovation climate measure: The introduction of a validated scale. Creativity and Innovation Management, 20(4), 284-295. Rinaldi, C., Cavicchi, A., Spigarelli, F., Lacchè, L., & Rubens, A. (2018). Universities and smart specialisation strategy: From third mission to sustainable development co-creation. International journal of sustainability in higher education. Roper, S., Vahter, P., & Love, J. H. (2013). Externalities of openness in innovation. Research Policy, 42(9), 1544-1554. Simcoe, T. (2006). Open standards and intellectual property rights. Open innovation: Researching a new paradigm, 161, 183. Teece, D. J., Pisano, G., & Shuen, A. (1997). Dynamic capabilities and strategic management. Strategic management journal, 18(7), 509-533. Van de Vrande, V., De Jong, J. P., Vanhaverbeke, W., & De Rochemont, M. (2009). Open innovation in SMEs: Trends, motives and management challenges. Technovation, 29(6-7), 423-437. Van der Meer, H. (2007). Open innovation–the Dutch treat: challenges in thinking in business models. Creativity and innovation management, 16(2), 192-202. Van Elk, K., & van der Horst, R. (2009). Access to Standardization-Study for the European Commission, Enterprise and Industry Directorate-General. Vanhaverbeke, W., & Cloodt, M. (2006). Open innovation in value networks. Open innovation: Researching a new paradigm, 258-281. Vanhaverbeke, W., Chesbrough, H., & West, J. (2014). Surfing the new wave of open innovation research. New frontiers in open innovation, 281, 287-288. Vanhaverbeke, W., Van de Vrande, V., & Chesbrough, H. (2008). Understanding the advantages of open innovation practices in corporate venturing in terms of real options. Creativity and innovation management, 17(4), 251-258. Von Hippel, E., & Von Krogh, G. (2006). Free revealing and the private‐collective model for innovation incentives. R&D Management, 36(3), 295-306. Waiyawuththanapoom, N., Isckia, T., & Danesghar, F. (2013). Ready for open innovation or not? An open innovation readiness assessment model (OIRAM). Proceedings of International Coference of Intellectual Capital, Knowledge Management & Organisational Learning, Washington, DC, USA, 465-472. West, J. & Gallagher, S. (2006). Challenges of open innovation: the paradox of firm investment in open-source software. R & D Management, 36(3), 319-331. West, J. (2006). Does appropriability enable or retard open innovation? Open Innovation: Researching a New Paradigm, 109-133. West, J., & Bogers, M. (2014). Leveraging external sources of innovation: a review of research on open innovation. Journal of Product Innovation Management, 31(4), 814-831. Zhu, X., Xiao, Z., Dong, M. C., & Gu, J. (2019). The fit between firms’ open innovation and business model for new product development speed: A contingent perspective. Technovation, 86-87, 75-85. Miremadi, S. I.. (2019). Technological Innovation System: a Scheme of Innovation Policy and Technology Development. Journal of Science & Technology Policy, 11(2), 171-192. {In Persian}. Siadati, H., & Afshari Mofrad, M. (2019). Policies for Promoting Open Innovation. Journal of Science & Technology Policy, 11(2), 379-393. {In Persian}.
سیاستگذاری توسعه نوآوری باز: الزاماتی برای ایران
مرتضی اکبری دانشگاه تهران، تهران، ایران mortezaakbari@ut.ac.ir |
| شکوه سادات علیزاده دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران alizadehshokooh@gmail.com |
| عاطفه ذوالفقاری* جهاد دانشگاهی، تهران، ایران atearta@gmail.com |
تاريخ دريافت: 25/07/1400
تاريخ اصلاحات: 25/12/1400
تاريخ پذيرش: 02/03/1401
چکيده
در دنیای پرتلاطم فناوری سازمان‌های بزرگ و کوچک برای دوام نیازمند فرهنگ‌سازی درونی و ظرفیت‌سازی هستند تدوین قوانین و سیاست‌های حمایتی و تسهیل‌کننده به جهت هماهنگی با پارادایم نوین و توانمندسازی اکوسیستم در حال شکل‌گیری نوآوری باز از ملزومات حرکت آگاهانه به سمت نوآوری می‌باشد. در سیستم نوآوری باز سازمان‌ها افزون بر ایده‌های درون سازمانی می‌توانند از ایده‌های بيرون از سازمان نیز بهره‌مند شوند. بدین ترتیب مرزهای بین سازمان‌ها و محیط‌های بیرونی آن نفوذپذیرتر می‌شود و در صورت سیاستگذاری مناسب برای توسعه نوآوری باز، امکان بهره‌برداری از امکانات سایر سازمان‌ها به طریق مناسب امکان‌پذیر می‌گردد. این پژوهش با مرور متون و مقالات و پژوهش‌های مرتبط با نوآوری باز و مباحث سیاستگذاری در امر نوآوری باز، الزاماتی درخصوص سیاستگذاری نوآوری باز در ایران ارایه می‌دهد. سیاستگذاری نوآوری باز در حوزههای توسعه تحقیقات و فناوری، شبکه‌سازی و تعاملات اکوسیستم نوآوری باز،کارآفرینی، علمی، هم‌آفرینی در دانشگاه‌ها، بازار کار، رقابتی، سطح بین‌المللی در این مقاله بررسی شده است و لزوم سیاستگذاری در ابعاد مختلف از جمله؛ توسعه تحقیقات و فناوری، شبکه‌سازی تعاملی بین شرکت‌ها، مدیریت، کارآفرینی، مدیریت علمی، مدیریت آموزشی، مدیریت بازار کار و سیاست‌های رقابتی مطرح می‌شود. در راستای تأثیرگذاری مناسب سیاست‌ها و سازوکارهای مداخله‌ای دولت در کشور، باید ترتیبات نهادی مناسب برای تخصیص منابع ایجادشده و هماهنگی بین فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی ایجاد شود. تدوین سیاست‌ها با مشارکت نهادهای علمی و سیاسی، بازیگران مختلف شامل دستگاه‌های قانون‌گذار، دولت و نهادهای مشاوره‌ای، سازمان‌های مجری، نهادهای تأمین مالی و غیره باید تدوین شود.
واژگان کليدي
نوآوری باز؛ سیاستگذاری؛ هم‌آفرینی؛ شبکه‌سازی؛ بازار.
1- مقدمه
نوآوری بهعنوان عاملی در دستیابی به مزیت رقابتی ]1[ همواره راهبردی مهم و موردنظر سازمان‌ها بوده است. حتی قبل از معرفی نوآوری باز توسط هنری چسبرو ]2[، سازمان‌ها با مراکز دیگری مانند دانشگاه‌ها و تأمین‌کنندگان مواد اولیه‌شان به منظور بهبود عملکرد نوآورانه تعامل داشتند ]3[. اما پس از معرفی پارادایم جدید، به صورت گسترده‌تری با نیازِ روبه‌رشد سازمان در جهت ارائه سربار دانش خود به خارج از سازمان و کسب ارزش‌افزوده از سرمایه دانشی پی بردند. با مشاهده امکان ارزش‌زایی از جریان دانش، به اهمیت تجمیع دانش و یافته‌های بخش تحقیق و توسعه خود با منابع خارجی دانش و ضرورت مدیریت جریان خروجی دانش و فناوری از سازمان واقف گشتند. با این رویکرد، تحقیق و توسعه در داخل سازمان در کنار یافتن دانش مورد نیاز از منابع خارجی اهمیت پیدا می‌کند و رویکرد قبلی که تأثیر دانش و فناوری‌های خارجی را تنها در ارائه مواد اولیه خلاصه می‌کرد، اصلاح می‌شود [4]. امروزه، به منظور حفظ شرایط رقابتی، در همه صنایع و حتی در بزرگ‌ترین سازمان‌ها، لزوم بازشدن فعالیت‌های نوآورانه با استفاده از مشارکت با سازمان‌های دیگر اجتناب‌ناپذیر است ]5[،]6[. سازمان‌هایی که برای نوآوری داخلی از منابع خارجی بهره می‌گیرند از دانش، برتری‌ها و فناوری یا حتی فعالیت‌های مشارکتی در جهت ایجاد محصولات نوآورانه استفاده می‌کنند. به منظور پیشبرد روند نوآوری، سازمان‌های بیشتری از فضای باز نوآوری استفاده می‌کنند؛ زیرا امکان ورود و خروج دانش را فراهم می‌کند و می‌تواند ارزش بهتری ایجاد کند. مشاهده شده نوآوری باز متفاوت از مفهوم‌سازی قبلی نوآوری است چون ایده‌های داخلی و خارجی برای نوآوری لازم است. خدمات باز نوآوری در بازارهای بین‌المللی که وابسته به زمان نوآوری جدید هستند، مهم است. اکوسیستم‌های نوآوری همانند بخشی از این فرایند تسهیل همکاری با دیگر نهادهای شبکه‌ی ایجاد ارزش می‌باشد. سازمان‌ها باید برای جمع‌آوری و انتشار دانش از حالت سنتی به حالت کسب و کار باز تغییر کنند ]7[.
با توجه به قابلیت‌های نوآوری باز بهعنوان روشی برای بهبود خدمات و محصولات و شناسایی و خلق فرصت‌های نوآورانه و کارآفرینانه، بررسی سیاست‌های حمایتی نوآوری باز بهعنوان موردی حائز اهمیت در تحقیقات مدنظر قرار می‌گیرد. هر‌چه تعامل بیشتر و مؤثر‌تری بین یک بنگاه با بنگاه‌ها یا سازمان‌های دیگر صورت پذیرد، دسترسی به منابع خارجی ایده، مزایای رقابتی، دانش، فناوری و دارایی‌های غیرمالی افزایش‌یافته و شانس موفقیت در نوآوری رشد بیشتری خواهد داشت که منجر به بهبود شاخص‌های عملکردی بنگاه از دیدگاه‌های مختلف می‌گردد. این شیوۀ نوین در صنایع مختلف تولیدی و خدماتی با نتیجه‌ای مطلوب ارزیابی شده است که لزوم توجه به سیاست‌های تشویقی حمایتی در راستای شکوفایی و پرورش اینگونه نوآوری مشارکتی را مشهود می‌سازد.
انتشار سریع دانش و رواج روزافزون پارادایم نوآوری باز، شرکت‌های مبتنی بر نوآوری بسته را با یک چالش جدی مواجه نموده است. این شرکت‌ها در تلاش هستند تا هر‌چه سریع‌تر دارایی‌های فکری خود را، به بازار عرضه نمایند؛ اما این شتاب، بعضاً سبب کاهش فروش فناوری‌های پیشین شرکت گردد و سهم بازار شرکت کاهش پیدا کرده و مشتریان را به رقبایی جدید بدهد، اما جریان نوآوری باز در اکوسیستم، خود نیازمند حمایت‌های محیطی و دولتی است تا در بستر گسترده جامعه دانشی امکان حضور و تداوم یابد. قوانین و مقررات حمایتی در حوزههای علمی، مالی و حقوقی از مهم‌ترین نیازهای این راهبرد نوآوری می‌باشد که تدوین این سیاست‌ها با توجه به زیرساخت‌های هر جامعه، منحصر‌به‌فرد و نیازمند مطالعه و بررسی عمیق می‌باشد. حمایت دولت از یک اکوسیستم نوآوری لازمه شناخت درست و کامل بدنه دولت و سیاست‌گذاران کشور از موضوع نوآوری باز و الگوهای آن در کشورهای پیشرفته می‌باشد که با عنایت به الگوهای محدود موجود بین‌المللی و در نظرگرفتن سبقه محدود نوآوری باز در ایران، با توجه به تجربیات کشورهای جهان به نکاتی که می‌توانند در تدوین و اصلاح این سیاست‌ها برای اینگونۀ نوظهور نوآوری مؤثر باشند، اشاره خواهد شد.
2- ادبیات موضوع
2-1- نوآوری باز: مفهوم و دلایل ظهور
نوآوری باز پارادایمی است که مي‌پندارد شرکت می‌تواند و باید، از ایده‌های بيرونی همانند ایده‌های درونی بهره جويد و همان‌گونه که شرکت‌ها به پیشرفت فناوری خود می‌نگرند باید راه‌های درونی و بيرونی را برای ارائه نوآوری‌های خود به بازار انتخاب کنند ]8[. در نوآوری باز فرض بر آن است که سازمان‌ها افزون بر ایده‌های درون سازمانی می‌توانند از ایده‌های بيرون از سازمان نیز بهره‌مند شوند. بدین ترتیب مرزهای بین سازمان‌ها و محیط‌های بیرونی آن نفوذپذیرتر می‌شود. زیرا در جهاني كه دانش می‌تواند به آسانی به درون و يا بيرون سازمان راه يابد، سازمان‌ها نمی‌توانند تنها بر پژوهش‌هاي درون خود تکیه کنند و در هنگام نياز باید از سازمان‌های دیگر، نوآوری یا لیسانس‌های دیگر را خریداری کنند ]9[. از نظر چسبرو ]10[ رویکرد نوآوری باز به معنی ورود و خروج دانش است که می‌تواند توسعه نوآوری را تسریع و فرایند تجاری‌سازی نوآوری را گسترش دهد. نوآوری باز فرض می‌کند کسبوکارهای نوپا می‌توانند و باید از ایده‌های خارجی همانند ایده‌های داخلی استفاده و ایده‌های داخلی و خارجی را برای خلق ارزش مشترک به‌کار برده و در این فرایند، بنگاه‌ها از این دانش خلق‌شده برای ظرفیت‌سازی فناوری و بهبود عملکرد نوآوری استفاده نمایند. امروزه بنگاه‌ها به‌طور فزاینده‌ای راهبردهای نوآوری باز را بهعنوان راهبرد اصلی خود برگزیده‌اند و برخلاف رویکرد نوآوری بسته که مستلزم تمرکز کامل تحقیق و توسعه در مرزهای بنگاه است، نوآوری باز نشان‌دهنده یک رویکرد مشترک برای نوآوری بین سازمانی است ]11[.
لاورسن و سالتر]12[ ابعاد نوآوری باز را در دو مفهوم «وسعت1» و «عمق2» طبقه‌بندی نموده‌اند. راهبرد افقی یا بعد وسعت، تعداد منابع خارجی دانش یا شرکایی که در فرایندهای نوآوری دخیل هستند را نشان می‌دهد ]13[، که شامل تأمین‌کنندگان، مشتریان، رقبا، مشاوران، پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌ها است. راهبرد عمودی یا بعد عمق نیز به میزان وجود ادغام عمیق بین بنگاه و شرکای خارجی آن، متمرکز است. در واقع راهبرد افقی به معنی الگوی استفاده متنوع از منابع خارجی و منعکس‌کننده دسترسی گسترده شرکت‌ها به شرکای مختلف و محتوای اطلاعات ناهمگن است و راهبرد عمودی به معنی الگوی استفاده فشرده از منابع خارجی و نشان‌دهنده اتكای شدید بنگاه‌ها به منابع خارجی برای جذب گسترده اطلاعات است ]14[.
با توجه به ماهیت پراکنده دانش تخصصی و ماهیت شبکه‌ای توسعه فناوری، شرکت‌ها نمی‌توانند با موفقیت فعالیت‌های تحقیق و توسعه و نوآوری خود را با تکیه بر دانش داخلی دنبال کنند. به همین ترتیب، نوآوری معمولاً به شدت به تغییرات در محیط و تغییرات خارجی شرکت وابسته است. این تغییر پارادایم خاص منجر به مفهوم اکوسیستم نوآوری باز با هدف ادغام دانش و بهره‌برداری از آن برای ایجاد ارزش گردید ]15[.
تحرك و جابه‌جایی روزافزون كاركنان ماهر و دانشی و نیز مهندسان كارآزموده و زبده و دانشمندان كه هر روز كنترل ایده‌ها و تخصص‌های مالكانه را برای بنگاه‌ها سخت‌تر می‌كرد، همزمان با گسترش سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر و افزایش اهمیت آن در کنار تغییرات سریع بازارها و کوتاه‌شدن عمر محصولات، امكان انتخاب و كسب فناوری‌های استفاده‌نشده از بیرون سازمان، افزایش كیفیت تحقیقات دانشگاهی، كوتاه‌شدن فاصله‌ها، تسهیل ارتباطات و افزایش همكاری‌های مجازی به واسطۀ توسعه فناورى اطلاعات، افزایش رقابت میان شركت‌ها در بازار محصول (به‌طور مثال؛ بر اثر آزادسازی بازار در اتحادیه اروپا و وضع سیاست‌های رقابت و ظهور کشورهای آسیای جنوب شرقی بهعنوان رقبای قدرتمند) و بالاخره تغییر در ماهیت نوآوری‌ها (گذشته از نوآوری فناورانه، نوآوری‌های تجاری و سازمانی كه در الگوهای كسب‌وكار جدید می‌تواند متجلی شود، به همان اندازه در سودآوری مهم شده‌اند) دلایل اصلی بروز و اهمیت گرفتن پارادایم نوآوری باز در ابتدای قرن حاضر شدند ]3[.
استفاده از نوآوری باز بهعنوان رویکرد غالب در تحقیقات و توسعه و حتی بهعنوان نگرشی جدید در مدل کسبوکار سازمان‌ها، مزایای متعدد و فراوانی دارد که برخی از آنها عبارتند از: ورود سریع به بازار با کم‌ترین هزینه و خطر، افزایش تعداد نوآوری‌ها در بلندمدت، افزایش کیفیت محصولات و خدمات ]16[، ورود به بازارهای جدید، انعطاف‌پذیری بیشتر، افزایش ظرفیت جذب و نوآوری، تبدیل سرریزهای تحقیق و توسعه به پول ]17[.
مطالعات قبلی نشان می‌دهد که نوآوری باز از طریق ایجاد روابط همکاری با تأمین‌کنندگان، مشتریان و کاربران، دانشگاه‌ها، مؤسسات تحقیقاتی دولتی و خصوصی و همچنین رقبا و مشاوران محقق می‌گردد ]18[. داوودی، اکبری و پاداش ]19[ عوامل و شاخص‌هاي مؤثر بر موفقیت نوآوری باز را شامل جستجو و جذب دانش خارجي، مديريت، چالش‌ها و رقابت‌های ايده، مشارکت مشتريان، بسترکاری مشارکتی، شبکه‌سازی و فرهنگ اشتراک دانش، همكاري، انتقال دانش و فناوری به خارج از شرکت، مشارکت کارکنان، ايجاد کسبوکار خطرپذير و برون‌سپاری بودند.
2-2- چالش‌های بهره‌گیری از نوآوری باز
البته در کنار مزایای ذکرشده، چالش‌هایی نیز در استفاده از نوآوری باز ذکر و بررسی شده‌اند که می‌توان موارد زیر را ذکر نمود:
· مدل کسبوکار سازمان به جهت استفاده از نوآوری باز نیازمند معماری مجدد و بازنگری اساسی خواهد بود.
· مشكل به رسمیت‌شناختن نوآوری‌های خارجی در داخل سازمان و تطبیق نیروهای داخل با خارج از سازمان که به سندروم «اینجا اختراع نشده است» معروف است.
· ارزیابی دانش مشترک بوجود آمده با چالش همراه است و به‌كار بردن این دانش مشارکتی نیازمند هماهنگی سازمان‌های درگیر و سطح تعامل بالای آنها می‌باشد.
· مديريت دانش درونی و خارجی سازمان و دانش‌هاي وابسته از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
· فرهنگ سازمانی و قابلیت تعامل با شرکا نیازمند دقت و بازنگری می‌باشد.
· مدیریت پویا و صاحب نگرش دوسویه و توانایی جامع‌نگری و نگرش سیستمی از ملزومات کار در بستر نوآوری باز می‌باشد.
· قابلیت نوآوری و خلاقیت در مدیران سازمان باید تقویت گردد. و در نهایت
· حقوق مالکیت فکری مربوط به دانش مشترک ایجادشده یکی از مهم‌ترین چالش‌های مرتبط با دانش مشترکِ خلق شده می‌باشد ]17[.
2-3- چالش عدم اطمینان در نوآوری
عدم اطمینان یکی از چالش‌های اصلی برای کسانی که با سیاست نوآوری سر و کار دارند است. در رابطه با سیاست‌های عمومی، علوم سیاسی و اقتصاد، عدم اطمینان در مورد اینکه کدام سیاست‌ها در واقع نوآوری را تقویت می‌کنند، وجود ندارد. همچنین در مورد تأثیر واقعی نوآوری بر رشد، از نظر اندازه و جهت، عدم اطمینان وجود دارد. این ابهام را رابرت سلوو نشان داده شده است، كه زمانی گفته است «امروز در همه جا عصر رایانه را مشاهده می‌كنیم، مگر در آمار بهره‌وری». از نظر تأثیر، ما همچنین باید اذعان كنیم كه نوآوری همیشه در سازمان‌ها و افراد به‌طور مساوی نتیجه نمی‌گیرد. در حقیقت، گرچه نوآوری می‌تواند سطح عالی باشد، اما می‌تواند تقسیم‌کننده خوبی نیز باشد ]20[.
عدم اطمینان همچنین با جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم و روندهایی که تجربه می‌کنیم ارتباط دارد. به‌طور خاص، در مورد اینکه کدام فناوری‌های مخرب در حال ظهور را باید به‌طور عمومی تشویق کنیم تا بتوانیم رفاه را ارتقا دهیم، عدم اطمینان وجود دارد. این عدم اطمینان چیز جدیدی نیست، اما هرگز به این شدت نبوده است. حتی اگر بسیاری معتقدند که تأثیر نوآوری در رشد تا حدودی ناامیدکننده بوده است، اما روند کنونی نوآوری زمینه‌های کافی برای خوش‌بینی را فراهم می‌کند.
سیاست نوآوری: مجموعه‌ای از تصمیمات و اقدامات برای افزایش کارایی و اثربخشی و میزان فعالیت‌های نوآورانه، اعم از خلق، تطابق و بومی‌سازی و به‌کارگیری محصولات، خدمات و فرایندهای جدید یا بهبود یافته در معنای وسیع سیاست علم و سیاست فناوری، جزیی از سیاست نوآوری (برخلاف تعریف محدود از سیاست نوآوری، که آن‌را در کنار و ادامه سیاست علم و سیاست فناوری قرار می‌دهد).
سیاست علم، سیاست فناوری و سیاست نوآوری (در معنای محدود): بخش‌های نسبتاً خاصی از طیف سیاست نوآوری (در مفهوم گسترده آن)
2-4- رویکردهای نوآوری باز در سازمان‌ها
نوآوری باز با قابلیت نوآوری یک سازمان، در قالب تعامل با سازمان‌های دیگر رابطه دارد. این موضوع معنای ایده‌الی در برابر نوآوری بسته مطرح می‌کند. در نوآوری بسته همه نوآوری‌ها در مرزهای بسته واحد تحقیق و توسعۀ داخلی یک سازمان بوجود می‌آیند، درصورتیکه در نوآوری باز از خلال مرزهای متخلخل سازمان امکان ورود و خروج دانش در مراحل مختلف و تبادل دانش بین اعضای گروه نوآوری باز به آسانی مهیا است ]10[. در این راستا، هر سازمان یک یا چند راهبرد نوآوری باز را به منظور رویکرد نوآورانۀ خویش بر می‌گزیند که شامل نوآوری باز واردشونده3 (استفاده از دانش خارجی در مرزهای داخل بنگاه)، نوآوری باز خارج‌شونده4 (استفاده از دانش داخلی در خارج از مرزهای بنگاه)، و نوآوری باز ترکیبی5 که در قالب آن چند بنگاه به مشارکت فعالانه و تعامل در راستای نوآوری می‌پردازند و از نتیجۀ حاصل از ورود و خروج دانش به بنگاه‌شان منتفع می‌گردند.
چسبرو و کاردون-کرادر ]21[، اصطلاح اقدامات نوآوری‌باز را به منظور اشاره به مجموعه‌ای از فعالیت‌های واردشونده وخارج‌شونده نوآوری‌باز (برای مثال‌گرفتن و دادن لیسانس) و همچنین شیوه‌های بکارگیری چنین فعالیت‌هایی (برای مثال، اهرمی‌نمودن نوآوری بازِ روبه درون به منظور بهینه‌سازی انجام توسعه یا اهرمی‌نمودن نوآوری باز رو به بیرون بمنظور ایجاد رشد شگرف، بکار برده‌اند. فعالیت‌های روبه درون و بیرون نوآوری باز نیز بصورت مواردی چون فرایند نوآوری‌باز، رویکردهای نوآوری‌باز و اقدامات نوآوری‌باز ذکر شده است. پیسانو و ورگانتی ]22[، براساس دو بعد مشارکت اتخاذشده (باز در مقابل بسته) و نحوه‌ی اداره‌کردن (سلسله مراتبی یا تخت) اقدامات همکاری نوآوری‌باز را طبقه‌بندی نمودند. به زعم ون‌د‌ی‌ورانده و همکاران ]23[، اقدامات نوآوری‌باز را می‌توان بصورت اقدامات بهره‌برداری فناوری (یعنی سرمایه‌گذاری، ارائه لیسانس، مشارکت کارکنان) و اقدامات اکتشاف فناوری (یعنی، مشارکت مشتریان، شبکه‌سازی خارجی، مشارکت خارجی، برون‌سپاری تحقیق و توسعه، دریافت لیسانس) طبقه‌بندی نمود.
خصوصیات سه رویکرد اصلی به شرح زیر می‌باشد ]24[:
· فرايندهاي واردشونده: اين فرايندها، باعث غني‌سازي دانش داخلي شركت از طريق ادغام با دانش خارجي مشتريان، تأمين‌كنندگان يا همكاران است كه از طريق انتقال فعال فناوري‌ها از ديگر شركت‌ها و دانشگاه‌ها صورت مي‌پذيرد.
· فرايندهاي خارج‌شونده: به مفهوم بهره‌برداري خارجي از ايده‌هاي داخلي، فروش حق مالكيت6 و انتقال ايده‌ها به محيط خارجي است. شركت‌ها با فناوري بالا با هدف كاهش هزينه‌هاي ثابت تحقيق و توسعه و همچنين تقسيم‌كردن خطر نوآوري با ساير شركت‌ها، بر به‌كارگيري فرايند خارج‌شونده در تحقيقات تمركز مي‌نمايند.
· فرايندهاي تركيبي: بيانگر اين است كه شركت‌ها براي ايجاد حداكثر ارزش از ظرفيت‌هاي فناورانۀ خود و ساير سازمان‌ها، جريان‌هاي ورودي و خروجي را از طريق اتحاد، همكاري و سرمايه‌گذاري‌هاي مشترك، تركيب مي‌كنند ]19[.
سازمان‌هايي كه از فرايند خارج‌شونده استفاده مي‌كنند بسيار علاقه‌مند به برندسازي و تدوين استاندارد مي‌باشند. اين در‌حالي است كه سازمان‌هاي استفاده‌كننده از فرايند واردشونده، بر پيوند با تأمين‌كنندگان و توسعه و پيشرفت همزمان مشتريان تأكيد دارند. به علاوه، سازمان‌هايي كه از فرايند تركيبي استفاده مي‌كنند، ديدگاه مرتبط با راهبرد سازمان را در اين خصوص دنبال مي‌كنند ]25[.
با تکیه بر ادبیات نوآوری باز سیاست‌های نوآوری به توسعه پویایی نوآوری باز کمک می‌کند.
در اکوسیستم نوآوری اجرای سیاست‌های عمومی منطقه‌ای برای نوآوری و سیاست‌های خوشه‌ای خاص منجر به ویژگی‌های مختلف خوشه‌ها، از نظر پیدایش، تکامل، ساختار، مدیریت و اولویت‌های راهبردی برای همکاری می‌شود. علاوه بر این، فرهنگ نوآوری باز در منطقه و همچنین حضور بازیگران مرتبط (دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری و سایرین) نیز بهعنوان عوامل زمینه‌ای مهم در اکوسیستم نوآوری عمل می‌کنند. ترکیب همه این عناصر روندهای مختلف توسعه فناوری و نوآوری باز را در خوشه ممکن می‌کند ]26[.
در ادامه با تجربیات کشورها در حوزه نوآوری باز معرفی‌شده تا الزاماتی برای ایران به‌دست آورده شود.
2-5- تجربیات کشورها در سیاستگذاری نوآوری باز
در جدول زیر (جدول 1) تجربیات سه کشور هلند، بلژیک و استونی را در حوزۀ سیاستگذاری نوآوری باز مبتنی بر هفت سیاست شامل (1) توسعۀ فناوری و تحقیق، (2) تعاملی، (3) کارآفرینی، (4) علمی، (5) آموزشی، (6) بازار کار، و (7) رقابت ذکر کرده‌ایم. جدول نشان‌دهندۀ میزان وقوع سیاست‌ها برای هر یک از دستورالعمل‌های نوآوری باز است، اما اثربخشی آن را ارزیابی نمی‌کند. در عوض، نشان می‌دهد که کدام دستورالعمل‌های سیاسی در حال حاضر وجود دارد و کدامیک از آنها مفقود است. ضمن اینکه، در ستون سمت چپ، نتیجه کلی را در مورد سیاست‌ها برای نوآوری باز گزارش شده است ]27[.
همانطور که در جدول زیر دیده شده است عواملی مانند مشوق‌های مالی، برانگیختن تعامل، حمایت از خوشه‌ها، دسترسی به دارایی‌ها، نفوذ سازمان‌یافته دانش و برانگیختن رقابت بهعنوان عوامل خرد و تحت عناوین کلی سیاست‌های رقابتی و سیاست‌های تعاملی در این کشورها بیشتر از سایر موارد به خوبی دیده شده‌اند و این مسأله باعث شده است سیاستگذاری نوآوری باز در این کشورها به‌طور مناسب انجام پذیرد.
جدول 1- سیاستگذاری نوآوری باز در کشورهای سه‌گانه
دستورالعمل‌ها/ حوزههای سیاستگذاری | هلند | بلژیک | استونی | استنتاج کلی | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
سیاست توسعۀ فناوری و تحقیق7 | ||||||
1 | مشوق‌های مالی | ++ | ++ | +/++ | ++ | |
2 | سیستم‌های مالکیت معنوی با کیفیت بالا | + | o | o | o | |
3 | استانداردهای حمایتی | o | - | - | - | |
4 | نوآوری کاربران | - | - | - | - | |
سیاست تعاملی (عمل متقابل)8 | ||||||
5 | توسعۀ مهارت‌ها | o | + | o | o | |
6 | برانگیختن تعامل | ++ | ++ | +/++ | ++ | |
7 | افزایش بازارهای فناوری | - | o | - | - | |
8 | استفاده از میانبرها (واسطه‌ها) | + | + | o | + | |
9 | پشتیبان‌گیری (حمایت) از خوشه‌ها | ++ | ++ | o/+ | +/++ | |
سیاست کارآفرینی9 | ||||||
10 | حمایت از کارآفرینی شرکتی | - | - | o | - | |
11 | دسترسی به دارایی | ++ | ++ | + | ++ | |
12 | پشتیبان‌گیری از چالش‌برانگیزها | ++ | + | + | + | |
سیاست علمی10 | ||||||
13 | بودجه مناسب | + | + | o | + | |
14 | مشوق‌های متوازن | - | o/- | o | o/- | |
15 | تمرکز بر برتری | + | + | o | + | |
16 | انتشار (نفوذ) سازمان‌یافته | ++ | ++ | o/+ | +/++ | |
سیاست آموزشی11 | ||||||
17 | برانگیختن عمومی | + | + | + | + | |
18 | آموزش کارآفرینی | + | O | o | o | |
سیاست بازار کار12 | ||||||
19 | هدف برای انعطاف‌پذیری | + | o | + | + | |
20 | توانایی مهاجرت (انتقال) دانش | + | - | o/+ | o | |
سیاست رقابت13 | ||||||
21 | برانگیختن رقابت | ++ | + | ++ | ++ | |
منبع ]27[: راهنما: - (ارائه نشده است)؛ o (اندکی ارائه شده است)؛ + (معقولانه ارائه شده است)؛ ++ (به خوبی ارائه شده است). | ||||||
3- روش پژوهش
در ابتدا با مرور متون و مقالات و پژوهش‌های مرتبط با نوآوری باز کلیات موضوع پژوهش آماده شده است و در ادامه با تحلیل مباحث سیاستگذاری در امر نوآوری باز، الزاماتی درخصوص سیاستگذاری نوآوری باز در ایران ارایه می‌گردد.
4- یافته‌های پژوهش
یافته‌های این پژوهش با معرفی حوزههای سیاستگذاری برای توسعه نوآوری باز و زیر شاخه‌های آنها جمع‌آوری شده است.
4-1- حوزههای سیاستگذاری برای توسعه نوآوری باز
با معرفی نوآوری باز بهعنوان فرایندی باز برای شرکت‌ها به منظور رصد و هدایت هدفمند جریان‌های واردشونده و خارج‌شونده دانشی، لزوم طراحی و اجرایی‌سازی سیاست‌های حمایتی نوآوری مطرح می‌گردد. ظهور نوآوری باز بی‌شک به گسترش حیطه سیاستگذاریهای نوآوری منجر شده است و حوزههای وسیعی از سیاست‌های نوآورانه را درگیر نموده است. از ادبیات نوآوری باز چنان بر می‌آید که سیاستگذاری در حیطه‌های زیر همواره مورد مطالعه و بررسی بوده است و برای برقراری اکوسیستم نوآوری باز در هر منطقه، سیاستگذاری در زمینه‌های مذکور مورد توجه بوده است ]28[:
· سیاست‌ها و قوانین مربوط به توسعه تحقیقات و فناوری که شامل قوانین سنتی و معمول حمایت از توسعه پژوهش‌های فناورانه در شرکت‌های خصوصی می‌باشد.
· قوانین و سیاست‌های کمکی به منظور ایجاد شبکه‌های تعاملی بین شرکت‌ها به منظور تضمین جریان پیوسته‌ی ایده‌ها و محکم‌کردن ارتباطات موجود در اکوسیستم نوآوری و بوجود‌آوردن بستری تعاملی میان اعضای اکوسیستم.
· سیاست‌ها و قوانین کارآفرینی با هدف تقویت خلاقیت و افزایش میزان بقا و رشد و تکمیل مراحل اولیه ایجاد استارت‌آپ‌ها و رشد شرکت‌های خصوصی.
· سیاست‌های علمی با هدف حمایت از توسعه و نشر دانش علمی.
· سیاست‌های مدیریت آموزشی به منظور توسعه و نگهداری ذخیره مناسبی از منابع مستعد و خلاق انسانی.
· سیاست‌های مربوط به بازار کار با هدف تشویق نیروی انسانی، مهاجرت پرسنل بین شرکت‌ها و بهبود روابط کارگر و کارفرما و تأمین امنیت شغلی.
· سیاست‌های رقابتی به منظور پویایی بازار نوآوری
این حوزه‌ها ترکیبی از سیاستگذاریهای سنتی و شیوه‌های جدید برای سیاستگذاریهای نوین می‌باشند. علاوه بر سیاستگذاریهای نوآوری، نوآوری باز نیازمند توسعه سیاستگذاری در زمینه‌های دیگری مانند «بازار نیروی انسانی» و «مدیریت آموزشی» می‌باشد. حتی اگر در حوزه تحقیق و توسعه فناوری و سیاست‌های تعاملی مربوط به نوآوری به‌طور کامل سیاست‌های مربوط تدوین شود، اما حوزههای جانبی نادیده گرفته شود، نتیجۀ مطلوبی حاصل نمی‌شود. به عبارت دیگر، برای بهبود شرایط در بستر نوآوری باز نیازمند سیاستگذاری برای مجموعه‌ای یکپارچه از عوامل مؤثر هستیم که در کنار یکدیگر می‌توانند به ارتقای نوآوری باز کمک نمایند.
الف ـ سیاستگذاری نوآوری باز در حوزه توسعه تحقیقات و فناوری
سیاست‌های حمایت از توسعه تحقیقات و توسعه فناوری، سال‌ها است که بهعنوان هسته اصلی آمیختۀ نوآوری در همه کشورهای توسعه‌یافته در حال اجرا است. چهار بعد اصلی این سیاست‌ها شامل (1) سیاست‌های مالی تشویقی برای مراکز پژوهش فناوری؛ (2) ایجاد سیاست‌های حمایت از مالکیت فکری؛ (3) توسعه استانداردهای مناسب؛ و (4) حمایت از نوآوری کاربری می‌باشد. سیاست‌های تشویقی مالی شامل اعتبارات مالیاتی، معافیت‌های مالیاتی و سوبسیدهای مستقیم اعطایی از طرف دولت می‌باشند که با توجه به شرایط احرازشده توسط مراکز تحقیقاتی به آنها تعلق می‌گیرد. شرط استفاده از این تسهیلات، بررسی هزینه‌های پژوهشی مراکز و غربال‌گری آنها است تا تشخیص داده شود کدام ردیف مالی نیازمند حمایت دولتی است و همچنین میزان کاربرد و جذابیت هر مقوله پژوهشی بایستی تأیید گردد. از آنجا که در یک اکوسیستم نوآوری باز جریان زایشی دانش بین اعضا وجود دارد، تقویت و پرورش مالی هر کدام و توانمندسازی هر عضو می‌تواند منجر به شکوفایی و ارتقای شرایط کلی اکوسیستم نوآوری باز گردد و ذخیره دانشی مجموعه را بهبود بخشد.
شرکت‌ها و مراکز خصوصی تولید علم و فناوری که به پژوهش در مقوله‌های بنیادی می‌پردازند بیش از دیگران نیازمند سیستم حمایتی مدیریت مالکیت فکری هستند. زیرا با بودجۀ محدود خصوصی خود در صورت از دست‌دادن ایده و دانش خود و کپی‌شدن آن احتمالاً با ورشکستگی مواجه خواهند شد ]30[. اهمیت حمایت از مالکیت فکری برای نوآوری باز بیش از مسائل مربوط به جابه‌جایی نیروی انسانی و حتی تجهیزات فناوری اطلاعات بسیار پیشرفته می‌باشد، زیرا که دارای راهبردی این مراکز ایده و نوآوری است که به راحتی می‌تواند کپی‌برداری شود. قانون حمایت از پتنت‌ها، قوانین حقوق کپی‌رایت، طرح‌های صنعتی ثبت‌شده و نام‌های تجاری ثبت‌شده از روش‌های مرسوم حمایت از ایده‌ها و نوآوری‌ها می‌باشد. نظام قدرتمندی از قوانین مالکیت فکری با اطمینان قانونی بالا و هزینه انتقال پایین حیاتی‌ترین عنصر نوآوری باز است. نوآوری باز نیازمند نظام حمایتی مالکیت فکری دارای شفافیت بالا و اطمینان زیاد و قابلیت فهم و پیش‌بینی می‌باشد ]10[.
به منظور گسترش فرصت‌های بازارهای فناوری، توجه به قوانین مالکیت فکری بسیار ضروری است که تنها در شرایطی که بازار فناوری در حال توسعه و بزرگ‌شدن است، امکان تدوین این سیاست‌های پیش‌دستانه قوت می‌گیرد. ارائه کمک‌های مالی برای کسانی که درصدد فروش مجوز استفاده از نوآوری‌های خود هستند موجب پرورش و بهبود بازار فناوری می‌شود. به منظور پرورش فرایند توسعه بازار فناوری تدوین این سیاست‌ها ضروری به نظر می‌رسد. در وهلۀ اول توسعه و تکمیل سیستم‌های ارزیابی و اعطای قوانین مالکیت فکری می‌تواند به بهبود تعاملات بین نوآوران و خریداران احتمالی نوآوری منجر شود. ایجاد یک نظام مالکیت فکری یکپارچۀ ملی در جهت حمایت همه‌جانبه از نوآوری بسیار مؤثر خواهد بود. از طرفی، مبالغ مربوط به قیمت‌گذاری نوآوری‌ها بایستی به گونه‌ای باشد که نوآور و خریدار احتمالی آن را متحمل هزینه گزاف نکند و به بی‌مصرف‌ماندن نوآوری‌ها منتج نگردد.
دسته‌بندی و ارائه اطلاعات استاندارد مربوط به مجوزهای مالکیت فکری و امور تجاری مربوط به آنها، با شفاف‌ساختن عرضه و تقاضاهای موجود در این عرصه و گسترش دانش استفاده از مالکیت‌های فکری صورت می‌پذیرد. در چنین حالتی همه ذینفعان به راحتی موضوعات مورد نیاز خود را یافته و می‌توانند مبلغ صحیح مربوطه را پرداخت نموده و از حقوق مربوطه استفاده نمایند.
مسائل مربوط به مالکیت فکری در ردیف‌های دیگر سیاستگذاری نیز دیده می‌شوند. بهعنوان مثال، به منظور فعال‌سازی مدیریت مالکیت فکری، انتقال حجمی از اطلاعات بین خریدار و فروشنده ضروری است. خریدار نیازمند اطلاعات برای ارزیابی فناوری یا دانش است و خریدار نیز نگران ارائه اطلاعات و امکان کپی‌شدن آن است که این تناقض اطلاعاتی با حضور سیستم مدیریت مالکیت فکریِ قوی حل می‌شود ]28[.
توسعۀ استانداردهای مناسب باعث بوجود‌آمدن زبان مشترکی بین اعضای اکوسیستم نوآوری باز خواهد شد. این استانداردها بر محصولات و سازه‌های تولیدی در این اکوسیستم نظارت و حکمرانی می‌کنند تا نتایج مفیدتری از مجموعه تعاملات حاصل شود. امروزه استانداردها مخصوصاً رد مقوله فناوری اطلاعات اهمیت زیادی دارد، زیرا تعداد تأمین‌کنندگان و سرعت رشد علم چنان بالا است که عدم وجود استانداردها می‌تواند منجر به ناکارآمدی محصولات و نتایج گردد ]31[. توسعه نوآوری باز منجر به ظهور شرکت‌های صدور و کنترل استاندارد بیشتر و قوی‌تر شده است، زیرا در قالب نوآوری باز دیگر نیاز به انجام همه مراحل تولید در یک محل وجود ندارد و ترکیب مشارکتی مراحل تولید بین شرکت‌های مختلف منجر به تولید می‌شود. از این‌رو، وجود استانداردهای معتبر که تعامل در این قالب را آسان و ممکن سازد حیاتی می‌نماید.
بنابراین، سیاست‌گذاران نوآوری باز بایستی از تفاوت‌های نوآوری باز و بسته آگاه باشند تا بتوانند برای مسائل مربوطه چاره‌اندیشی کنند. در یک بازار کاملاً غیرمتمرکز با تخصص‌گرایی عمودی، تلاش‌‌های جدی‌تری برای یکدست‌سازی و ارائه استانداردهای مربوطه لازم است. استانداردسازی می‌بایست شفاف، باز، جزئی و مورد توجه و حمایت ذینفعان باشد.
نوآوری باز علاوه بر تعامل بین سازمان‌های نوآور، گونه‌های دیگری نیز دارد. بسیاری از نوآوران به منظور ارضای نیاز خود دست به نوآوری می‌زنند و تکنیک‌های موجود را اصلاح یا ارتقاء می‌دهند و یا ابزارها و نرم‌افزارهای مورد نیاز خود را می‌سازند و یا به خاطر تأمین نیازی در بازار به نوآوری پرداخته‌اند. بسیاری از این استفاده‌کنندگان، نوآوری‌های خود را با دیگران سهیم می‌شوند و توقع مالی ندارند ]32[. به این نوع نوآوری، نوآوری کاربران14 گفته می‌شود که باعث سرریز دانش قابل توجهی می‌شود. ایجاد سیاست‌های حمایتی برای اینگونه نوآوری با تمرکز بر شرایط خارجی نوآوری صورت می‌گیرد. دولت می‌تواند با ایجاد پلتفرم‌های فناورانه، جوامع کاربردی و مراکز تجمع ایده‌های نوآورانه به اینگونه نوآوری کمک کند. توسعه سیاست‌های این‌چنینی باعث پرورش این نوع از نوآوری باز می‌گردد.
ب. سیاستگذاری نوآوری باز در حوزه شبکه‌سازی و تعاملات اکوسیستم نوآوری باز
به منظور ایجاد محیط تعاملی بین اعضای اکوسیستم نوآوری باز، توجه به پنج بعد می‌تواند راهگشا باشد. مدیریت شبکه‌های ارتباطی خارج شرکت یکی از ابعاد مهم در نوآوری باز می‌باشد. سیاست‌های این حوزه باید تسهیل‌کننده و یاری‌دهنده شرکت‌ها برای دستیابی به اعضای دیگر اکوسیستم نوآوری باز و باعث بهبود و افزایش مهارت‌های رقابتی و مدیریت شبکه تعاملی بین آنها باشد. تواناسازی شرکت‌ها در یافتن و بهره‌بردن از منابع خارجی با هدف ایجاد اتحادها، برون‌سپاری و یا درون‌سپاری دانش فناوری که منجر به ایجاد یک نوآوری خطرپذیر گردد، از وظایف سیاست‌گذاران نوآوری باز است. نقش دولت بهعنوان یک عامل تسهیل‌‌گر با فراهم‌کردن اطلاعات، معرفی بهترین الگوهای مشارکت و ایجاد سازمان‌های مشاور مالی و تخصصی در هر حوزه مطرح می‌گردد ]33[.
توسعه روابط مابین اعضای شبکه نوآوری باز مبنای پیشرفت کار است. موفقیت در این مدل تنها متأثر از بازیگران آن نیست، بلکه کیفیت ارتباط این بازیگران تأثیر مهمی بر نتیجه دارد. از این‌رو، سیاست‌های متمرکز بر ارتباط بین این بازیگران با حمایت از رفتارهای شبکه‌ای و مشارکتی در اکوسیستم مورد نیاز است. اگرچه دولت نباید ایجادکننده این شبکه‌ها باشد اما با کمک به خودسازماندهی این شبکه‌ها، می‌تواند نقش مهمی را ایفا کند. دولت می‌تواند به شکل‌گیری شبکه‌ها مخصوصاً بین شرکت‌های کوچک و متوسط کمک کند. گردهمایی‌های هدفمند و توزیع اطلاعات این شرکت‌ها می‌تواند به ساختن این بستر مشارکتی یاری رساند. اعتمادسازی بین این شرکت‌ها اهمیت زیادی دارد؛ از این‌رو، نهادسازی توسط دولت مطرح می‌شود که تغییرات مداوم قوانین و ضعف در ایجاد نهادهای مرتبط‌کننده شرکت‌ها و برنامه‌های متغیر و ناپایدار مالی باعث بروز بی‌اعتمادی به فضای شبکه ارتباطی خواهد شد ]34[.
توسعه بازار فناوری از خصوصیات نوآوری باز است که منجر به ظهور بازار ثانویه برای فناوری‌ها شده است. از آنجا که تولید محصول دیگر محدود به تولید کامل آن در یک جا و توسط یک گروه تولیدی نیست، فناوری‌های شرکت‌های مختلف در نوآوری باز با هم ترکیب‌شده و محصول نهایی مشارکتی را به بازار تحویل می‌دهد. در چنین شرایطی که ترکیب دانش و فناوری اعضای مختلف نوآور منجر به تولید می‌شود، بازار ثانویه‌ای برای دانش و فناوری ایجاد می‌شود که ارزیابی دانش هر حلقه از این زنجیره به آسانی و مستقل از دیگری نمی‌باشد. این بازار ثانویه نیازمند اطلاعات کافی برای شکل‌گیری می‌باشد و دولت با سیاست‌های حمایت مالکیت فکری و وضع استانداردهای لازم می‌تواند در شکل‌گیری و کنترل این بازار نقش حیاتی ایفا کند [4].
واسطه‌های نوآوری با وظیفۀ یافتن اعضای مناسب یک گروه نوآور، نقش مهمی در شکل‌گیری و توسعه نوآوری باز دارند. این واسطه‌ها گاهی خود نیز عضوی از زنجیره‌ی نوآوری شده و در یک زمان ممکن است در چندین پروژه نوآوری در حال کار موازی باشند و نقش مؤثری در حل مسائل درون گروهی نوآوری باز دارند. ساماندهی و شکل‌دادن فعالیت‌های این واسطه‌های نوآوری می‌تواند توسط دولت صورت گیرد. از دیدگاه سیاستگذاری، این واسطه‌ها چهار وظیفه دارند که شامل (1) طرح مسائل موجود برای یافتن راه‌حل‌ها؛ (2) ایجاد سازوکار برای حفاظت از اطلاعات مهم و راهبردی نوآوری؛ (3) تشریح و مستندسازی ارزش مشارکتی بین اعضاء تیم حل مسأله؛ و (4) توسعه دو سمت بازار به منظور انعقاد بهترین توافق ممکن بین طرفین توسعه نوآوری می‌باشند [4].
حمایت از خوشه‌های منطقه‌ای منجر به بهبود شرایط نوآوری باز در هر منطقه خواهد شد ]34[. حمایت از شکل‌گیری خوشه‌های منطقه‌ای منجر به شکوفایی نوآوری و توسعه اقتصادی می‌گردد. با این رویکرد می‌توان به روشنی دلیل توسعه بیشتر نوآوری باز در برخی مناطق و تمایل شرکت‌های چندملیتی به حضور در این مناطق را توجیه نمود. جریان‌های خارج‌شونده و واردشونده دانش در چنین بستری بهتر و پربازده‌تر ظهور می‌کنند ]27[.
دولت می‌تواند آغازگر برنامه‌های توسعه‌ای برای حمایت از نوآوری باشد و به شبکه‌سازی، مشارکت و ظهور برنامه‌های مشترک پژوهشی کمک کند.
ج. سیاستگذاری نوآوری باز در حوزه کارآفرینی
سیاست‌های کارآفرینی به هدف کمک در ایجاد، بقا، رشد و توسعه شرکت‌های نوپا تدوین می‌شوند. در این زمینه سه مورد حائز اهمیت است. (1) چالش سیاست‌گذاران نوآوری باز، افزایش آگاهی بازیگران این حوزه درباره راهبردهای مختلف کارآفرینی مانند کارآفرینی شرکتی، کارآفرینی درون سازمانی و ایجاد شرکت‌های زایشی می‌باشد. چنین آگاهی با ارائه مدل‌های برگزیده گوناگون و ارائه مشاوره‌های تخصصی در زمینه‌های مدیریتی، سازمانی، مالی و مدیریت ریسک حاصل می‌شود. گونه دیگری از نوآوری باز که می‌بایست در سیاستگذاری مورد توجه قرار گیرد (2) کارآفرینی شرکتی است. سیاست‌های مربوط به اینگونه کارآفرینی بسیار مهجور مانده‌اند و بایستی توسعه داده شوند. فعالیت‌های کارآفرینانه شرکتی از عوامل مهم بهره‌برداری از نوآوری باز می‌باشند. فعالیت‌های کارآفرینانه شرکتی باعث می‌شود که جریان دانش از داخل سازمان با هدف سودآوری به سمت خارج سازمان به وجود آمده و به نوآوری باز منجر شود. سیاست‌های مربوط به اینگونه نوآوری باز شامل حمایت و هدایت شرکت‌های خصوصی در گسترش راهبردهای نوآورانه خود می‌باشد. تشکیل شرکت‌های زایشی، مطالعات و پروژه‌های مشارکتی، سرمایه‌گذاری‌های پرمخاطره و کارآفرینی سازمانی از مصادیق نوآوری باز در حوزه کارآفرینی شرکتی می‌باشند. با افزایش آگاهی شرکت‌های کانونی از طریق ارائه‌ی مدل‌ها و الگوهای منتخب و آزموده شده در زمینه همکاری‌های چندشرکتی و ارائه بسته‌های حمایتی ویژه شامل سرویس‌های مشاوره راهبردی توسط خبرگان به مدیران این شرکت‌ها، بستر مناسبی برای رشد نوآوری باز فراهم می‌گردد. تجربه کشور نروژ در این زمینه قابل توجه است. سیاست‌های حمایت از نوآوری باز در این کشور به گونه‌ای تنظیم شده است که شرکت‌های کانونی را در فعالیت‌های مخاطره‌آمیز نوآورانه مورد حمایت قرار می‌دهد و تسهیلات لازم را برای آنها فراهم می‌کند ]33[. (3) تدوین سیاست‌هایی به منظور گسترش حضور سرمایه‌گذاران خارجی برای شرکت‌های نوپا بسیار حیاتی می‌باشد. سرمایه‌گذاری خطرپذیر گاهی تنها راه نجات شرکت‌های نوآور می‌باشد. قانون‌گذاران با تمرکز بر سه حوزه می‌توانند دسترسی بازیگران عرصه نوآوری را به سرمایه لازم‌شان ممکن سازند: تدوین قوانینی در ارتباط با کارآمدسازی بازار سرمایه، فراهم‌ساختن سوبسیدهای مستقیم، و ارائه وام‌های کم‌بهره و یا اعتبارات سهل‌الوصول. اگرچه ارائه این کمک‌های مالی در بخش توسعه پژوهش و فناوری هم مورد توجه قرار گرفت اما اعطای این کمک‌های مالی در مراحل جنینی کسبوکارهای نوپا می‌تواند منجر به نجات بسیاری از شرکت‌های کوچک نوآور گردد ]35[. بازارهای سرمایه پر رونق با کاربرد صحیح، مشخصاً مهم‌ترین عامل ورود سرمایه‌گذاران خطرپذیر و شکوفایی راهبرد نوآوری باز می‌باشد ]34[. ایجاد نهادهایی به منظور هدایت منابع مالی به سمت سرمایه‌گذاری بر ایده‌ها و مدل‌های کسبوکار خوش آتیه حائز اهمیت می‌باشد. سیاست‌گذاران می‌بایستی سرمایه‌گذاران خصوصی شامل بانک‌ها، سرمایه‌گذاران خطرپذیر و فرشتگان کسبوکار را برای ورود به حوزه نوآوری باز ترغیب نمایند. رقابت حاصل از این سرمایه‌گذاری‌ها موجب شکوفایی این حوزه شده و سرمایه‌های دولتی را نیز به این بخش متمایل خواهد کرد.
یکی از وظایف مهم سیاستگذاری، افزایش ورود و بقای کسبوکارهای نوپا در حوزه نوآوری باز است که با پرورش و حمایت کارآفرینی صورت می‌پذیرد. تشویق و پشتیبانی از کارآفرینانی که ریسک آغاز یک کسبوکار نوپا را می‌پذیرند از وظایف دولت است. اگرچه سازمان‌های بزرگ قدرت و توان نوآوری‌های بنیادین و بیشتری را دارند، اما حضور شرکت‌های کوچک و متوسط باعث شکوفایی و رونق صنعت می‌گردد و حمایت از آنها بسیار مهم می‌باشد. ایجاد مراکز رشد و حمایت از کسبوکارهای پرخطر نوپا از دیگر نقطه نظرات سیاست‌گذاران است. فعالیت‌های مراکز رشد شامل خدماتی چون سرمایه‌ریزی در مرحله جنینی، نظارت بر دسترسی به منابع حیاتی، مشاوره و مربی‌گری، حمایت از شبکه‌سازی و دیگر فعالیت‌های مدیریتی می‌باشد. این مراکز به کسبوکارهای نوپا کمک می‌کنند تا بر عدم اطمینانی که شاخصه مراحل اولیه رشد یک استارت‌آپ است، فائق آیند ]35[.
د. سیاستگذاری نوآوری باز در حوزه علمی
در زمینه سیاست‌های علمی، توجه به پرورش و حمایت از فعالیت‌های تحقیقاتی عمومی بسیار حائز اهمیت است. انگیزه‌های شغلی و حرفه‌ای دانشمندان و محققان به میزان دستاوردهای علمی و عملکرد آموزشی آنها بستگی دارد. ارزش‌گذاری کیفی فعالیت‌های نوآورانه بسیار مشکل و چالش برانگیز است. تدوین سیاست‌هایی با هدف ایجاد تعادل در فعالیت‌های محققان می‌تواند در ایجاد انگیزه‌های شغلی تأثیر به‌سزائی داشته باشد ]36[. تأمین امنیت خاطر دانشمندان و تشویق و ترغیب آنها به ادامه کار از مزایای سیاست‌های متعادل علمی است. این موضوع دارای دو بعد نهادی (حوزه عملکرد و تشویق) و بعد فرهنگی (فرهنگ علمی) می‌باشد. از بعد نهادی با اصلاح چارچوب‌های نهادی که سازمان یا دانشگاه در آن فعالیت می‌کنند، امکان ارزش‌گذاری کیفی نوآوری‌ها با اهدای سهمی از ارزش مالکیت فکری محصول به محققان مربوطه فراهم می‌شود. البته این رویه جنبه نامطلوبی نیز دارد که ممکن است عدم رضایت محققان از سهم مالی دریافت‌شده منجر به عدم اظهار همه مسائل مربوط به طراحی تولید محصول شده و قسمتی از دانش تولید‌شده به صورت مخفی باقی بماند.
سیاست‌های حمایت از فرایندهای استانداردسازی در شرکت‌های کوچک و متوسط نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. توجه به این نکته ضروری است که کسب و رعایت استانداردهای بین‌المللی برای شرکت‌های بزرگ، روندی عادی و ساده است. اما برای شرکت‌های کوچک و متوسط مخصوصاً در سطوح بین‌المللی این رویه‌ها بسیار مشکل‌زا و چالش‌برانگیز است و نیازمند حمایت و پشتیبانی از طرف مراکز بزرگ‌تر خواهد بود ]35[.
هـ. سیاستگذاری نوآوری باز در هم آفرینی در دانشگاه‌ها ]39[
یکی از ویژگی‌های جدیدی که نوآوری را دچار تحول می‌کند، هم‌آفرینی است. ویژگی‌های مرتبط با تبادل دانش ]40[ در فرایند هم‌آفرینی، نقش مهمی ایفا می‌کند.
برقراری اطمینان از مشارکت‌های منطقه‌ای، ایجاد مکان‌های بی‌طرف برای جلسات شبکه‌ای و رویدادهای شبکه‌ای با مشاغل و اشتراک منابع در مبادلات دانش در نوآوری باز حایز اهمیت است ]41[.
سیاست‌های آموزشی قلب یک مجموعه سیاستی با هدف ارتقای اکوسیستم نوآوری باز است که منجر به توسعه و حفظ ذخایر انسانی اکوسیستم می‌گردد. ساروجی که بنای نوآوری باز را متمرکز نگاه می‌دارد، «نیروی انسانی و سرمایه اجتماعی» است. نقش آموزش و یادگیری نیز در این میانه بسیار حیاتی است. مهم‌ترین این حوزه‌ها، سیاستگذاری برای نیروی انسانی، دانش و آموزش است که با عواملی دیگر مانند نوآوری و رفاه اجتماعی مرتبط است. آگاه‌سازی سیاست‌گذاران به لزوم تنظیم سیاست‌های چندجانبه در این زمینه بسیار حائز اهمیت است ]39[. در اکوسیستم نوآوری باز اروپایی، عدم وجود هماهنگی بین سیاست‌های سیستم و تحقیق و توسعه صنعتی، دانشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی از بزرگ‌رین چالش‌های موجود بوده است. برای حمایت از نوآوری باز سیاست‌های جامع و مانع، اهداف و ابزارهای لازم در زمینه‌های مختلف سیاستگذاری مورد نیاز است. علاوه بر هماهنگی و یکنواختی سیاست‌های کاربردی، ارزشیابی میزان هم‌خوانی بین سیاست‌ها و اهداف اولیه نیز ضروری می‌نماید. آموزش بهتر باعث بهبود ابعاد مختلف نوآوری باز می‌گردد که منجر به ارتقای شبکه‌سازی، توانایی مشارکتی، کارآفرینی شرکتی، توانایی تولید فناوری‌های تحت لیسانس و بهبود عملکرد تحقیق و توسعه می‌شود ]26[. آموزش مهارت‌های کارآفرینی از طریق کنفرانس‌ها، محتوای متنی قابل نشر و دوره‌های لازم به منظور کاهش ریسک و افزایش خلاقیت کارآفرینان از دیگر مواردی است که می‌تواند توسط سیاست‌گذاران در نظر گرفته شود ]40[.
سیاستگذاری در نوآوری باز می‌بایست بسیار وسیع‌تر از حمایت مالی صرف نوآوری باشد. سیاست‌های مداخله‌گرانۀ اقتصادی می‌توانند در قالب ابزارهای مالی مانند اعطای سوبسیدها، وام‌ها و ضمانت‌نامه‌ها و همچنین در قالب خدمات اطلاعاتی مانند مشاوره و یافتن ملزومات و شرکای نجات‌دهنده برای شرکت و نیز در قالب قانون‌گذاری مانند تدوین قوانین و لوایح و مقررات و چارچوب‌ها باشد. اگرچه ابزارهای مالی مانند وام مشهودتر و قابل اندازه‌گیری هستند، اما سیاست‌گذاران باید توجه داشته باشند که اعطای ابزارهای مالی به تنهایی می‌توانند انگیزه‌های اصلاحات مداوم در سیستم‌ها را کاهش دهند.
و. سیاستگذاری نوآوری باز در حوزه بازار کار
با توجه به مهاجرت مداوم نیروی کار بین شرکت‌های فعال در حوزه‌ی نوآوری باز، سیاستگذاری در این زمینه حائز اهمیت است. ساده‌سازی قوانین استخدام و اخراج کارکنان در کنار حفظ حقوق کارکنان و کارفرمایان و ارائۀ نمونه قراردادهای منصفانه و اصولی از وظایف نهادهای سیاستگذاری است.
ز. سیاستگذاری نوآوری باز در حوزه رقابتی
سیاست‌هایی با هدف بهبود کاربردهای بازار که شامل تشویق فعالیت‌های رقابتی و قانون‌گذاری برای کنترل نیروهای مسلط بر بازار می‌باشند در اکوسیستم نوآوری باز مطلوب هستند. سیاست‌های رقابتی با شاخصه‌های نوآوری باز مانند رفتار شرکت‌ها و عوامل خارجی مؤثر بر اکوسیستم همبستگی دارد و پویایی بازار می‌تواند منجر به جذب سرمایه‌ی بیشتری گردد ]41[.
ح. سیاستگذاری نوآوری باز در سطح بین‌المللی
از آنجا که در قالب نوآوری باز، بازارهای بین‌المللی نیز اهمیت می‌یابند، سیاست‌گذاران سطح ملی نیز می‌بایست قوانین بین‌المللی مربوطه را مطالعه و با توجه به شرایط مربوطه، هماهنگ‌سازی قوانین داخلی و بین‌المللی را انجام دهند. یکی از جنبه‌های مهم سیاستگذاری برای نوآوری باز، هماهنگی سیاست‌ها با روند جهانی‌شدن است. برای بهره‌بردن از جریان‌های خروجی و ورودی دانش توسط هر شرکت در اکوسیستم نوآوری باز و انتقال روزافزون دانش از مرزهای سازمان‌ها، سیاست‌های مربوطه باید به گونه‌ای وضع گردد که برای همکاری‌های بین‌المللی نیز تمهیدات لازم دیده شده و تناقضات و تضارب قوانین کشورها به حداقل برسد. از این‌رو، توصیه می‌گردد که سیاست‌های نوآوری باز در سطح بین‌المللی وضع و نگاشته شوند و یا حداقل در ترکیبی از سطوح ملی و بین‌المللی وضع گردند که تمهیدات مربوطه به هر دو سطح در نظر گرفته شود.
5- نتیجه‌گیری
سرعت زیاد پیشرفت‌های فناورانه دنیای امروز و تأثیر غیر قابل اجتناب این فناوری‌ها بر محیط کسبوکار باعث ایجاد عدم اطمینان محیطی و ثبات در حوزههای کسبوکار شده است. چنانچه رسوم غالب بر این فضا از نوآوری بسته در حال تغییر پرشتاب می‌باشد و ظهور پارادایم نوینی با عنوان نوآوری باز با استفاده از پلتفرم‌های باز آنلاین و دیگر ابزارهای اینترنتی را بیش از پیش اجتناب‌ناپذیر می‌نماید، سازمان‌های بزرگ و کوچک برای دوام در چنین شرایطی نیازمند فرهنگ‌سازی درونی و ظرفیت‌سازی می‌باشند ]4[. تدوین قوانین و سیاست‌های حمایتی و تسهیل‌کننده به جهت هماهنگی با پارادایم نوین و توانمندسازی اکوسیستم درحال شکل‌گیری نوآوری باز از ملزومات حرکت آگاهانه به سمت نوآوری می‌باشد. با بررسی جوانب و ویژگی‌های نوآوری باز با استفاده از ادبیات موجود و تکیه بر تجربه‌های عملی اکوسیستم‌های موفق مشابه، لزوم سیاستگذاری در کشور در ابعاد مختلف از جمله؛ توسعه تحقیقات و فناوری، شبکه‌سازی تعاملی بین شرکت‌ها، مدیریت، کارآفرینی، مدیریت علمی، مدیریت آموزشی، مدیریت بازار کار و سیاست‌های رقابتی مطرح می‌شود. در راستای تأثیرگذاری مناسب سیاست‌ها و سازوکارهای مداخله‌ای دولت، باید ترتیبات نهادی مناسب برای تخصیص منابع ایجادشده و هماهنگی بین فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی ایجاد شود. تدوین سیاست‌ها با مشارکت نهادهای علمی و سیاسی، بازیگران مختلف شامل دستگاه‌های قانون‌گذار، دولت و نهادهای مشاوره‌ای، سازمان‌های مجری، نهادهای تأمین مالی و غیره باید تدوین شود.
توجه به عواملی مانند مشوق‌های مالی، برانگیختن تعامل، حمایت از خوشه‌ها، دسترسی به دارایی‌ها، نفوذ سازمان یافته دانش و برانگیختن رقابت همچنین پرداختن به حوزه سیاست‌های رقابتی و سیاست‌های تعاملی در کشور در امر سیاستگذاری نوآوری باز بسیار مؤثر می‌تواند باشد.
در این راستا پیشنهاد می‌شود درخصوص تحقیقات آتی توجه ویژه به سرفصل‌های نوآوری باز در کشور انجام شود و دستورالعمل‌های مرتبط با حرکت به سمت نوآوری در سازمان‌ها و دانشجویان تدوین گردد. همچنین اولویت شرکت‌های فناور در کشور می‌بایست، افزایش توانمندی در جذب و به‌کارگیری دانش باشد.
یک مطالعه تطبیقی درخصوص چگونگی ورود نوآوری باز در کشورهای پیشرفته و جهان سوم صورت پذیرد.
همچنین پیشنهاد می‌گردد درخصوص نوآوری باز در سازمان‌ها و ادارات دولتی پژوهش‌هایی انجام پذیرد و تأثیر نوآوری باز در سیاستگذاری در این سازمان‌ها بررسی گردد.
شکل 1- حوزههای پیشنهادی سیاستگذاری نوآوری باز در ایران
6- مراجع
1- zolfaghari, A. Zand Hesami, H. The future Prospects for the Role of Networking in SME to increased Competitive Advantage through Open Innovation. Roshd -e- Fanavari, (12) 48, 1-10, 2016. (In Persian)
2- West, J., Salter, A., Vanhaverbeke, W., & Chesbrough, H. Open innovation: The next decade, 2014.
3- Vanhaverbeke, W., Chesbrough, H., & West, J. Surfing the new wave of open innovation research. New frontiers in open innovation, 281, 287-288, 2014.
4- Chesbrough, H., Vanhaverbeke, W., & West, J. Open innovation. The new Imperative for creating and profiting from technology, 1, 2006.
5- Brusoni, S., Prencipe, A., & Pavitt, K. Knowledge specialization, organizational coupling, and the boundaries of the firm: why do firms know more than they make? Administrative Science Quarterly, 46(4), 597-621, 2001.
6- Chen, J., Chen, Y., & Vanhaverbeke, W. The influence of scope, depth, and orientation of external technology sources on the innovative performance of Chinese firms. Technovation, 31(8), 362-373, 2011.
7- Ratten, V. Sports technology and innovation. Cham: Springer Books, 2019.
8- Fredberg, T., Elmquist, M., & Ollila, S. Managing Open Innovation Present Findings and Future Directions, 2008.
9- Cricelli, L., Greco, M., & Grimaldi, M. Assessing the open innovation trends by means of the Eurostat Community Innovation Survey. International Journal of Innovation Management, 20(3), 1-30, 2016.
10- Chesbrough, H. Open Innovation: The new imperative for creating and profiting from technology, Boston, MA: Harvard Business School Press, 2003.
11- Brockman, P., Khurana, I. K., & Zhong, R. Societal trust and open innovation. Research Policy, 47(10), 2048-2065, 2018.
12- Laursen, K., & Salter, A. The paradox of openness: appropriability and the use of external sources of knowledge for innovation. In Academy of Management Conference, Hawaii, 2005, August.
15- Vlaisavljevic, V., Medina, C. C., & Van Looy, B. The role of policies and the contribution of cluster agency in the development of biotech open innovation ecosystem. Technological Forecasting and Social Change, 155, 119987, 2020.
16- Lee, J. Y., Park, Y. R., Ghauri, P. N., & Park, B. I. Innovative knowledge transfer patterns of group-affiliated companies: The effects on the performance of foreign subsidiaries. Journal of International Management, 20(2), 107-123, 2014.
17- Hopkins, M. M., Tidd, J., Nightingale, P., & Miller, R. Generative and degenerative interactions: positive and negative dynamics of open, user‐centric innovation in technology and engineering consultancies. R&d Management, 41(1), 44-60, 2011.
18- Cheah, S. L. Y., & Ho, Y. P. Effective industrial policy implementation for open innovation: The role of government resources and capabilities. Technological Forecasting and Social Change, 151, 119845, 2020.
19- davoodi, N., Akbari, M., Padash, H. Identifying and Ranking Impact Factors on Open Innovation Success in ICT Firms. Journal of Entrepreneurship Development, 9(2), 239-256. doi: 10.22059/jed.2016.60134 (In Persian), 2016.
20- Bogers, M., Chesbrough, H., & Moedas, C. Open Innovation: Research, Practices, and Policies. California Management Review, 60(2), 5–16. https://doi.org/10.1177/0008125617745086, 2018.
21- Chesbrough, H., & Crowther, K. Beyond hightech: early adopters of open innovation in other industries. R&D Management, 36(3), 229-236, 2006.
22- Pisano, G. P., & Verganti, R. Which kind of collaboration is right for you. Harvard business review, 86(12), 78-86, 2008.
23- Van de Vrande, V., De Jong, J. P., Vanhaverbeke, W., & De Rochemont, M. Open innovation in SMEs: Trends, motives and management challenges. Technovation, 29(6-7), 423-437, 2009.
24- Gassmann, O., & Enkel, E. Towards a theory of open innovation: three core process archetypes, 2004.
25- Sloane, P. A guide to open innovation and crowdsourcing: Advice from leading experts in the field. Kogan Page Publishers, 2011.
26- Vlaisavljevic, V., Medina, C. C., & Van Looy, B. The role of policies and the contribution of cluster agency in the development of biotech open innovation ecosystem. Technological Forecasting and Social Change, 155, 119987, 2020.
27- De Jong, J. P., Vanhaverbeke, W., Kalvet, T., & Chesbrough, H. Policies for open innovation: Theory, framework and cases. Tarmo Kalvet, 2008.
28- Vanhaverbeke, W., & Cloodt, M. Open innovation in value networks. Open innovation: Researching a new paradigm, 258-281, 2006.
29- Greenhalgh, C., & Rogers, M. Innovation, intellectual property, and economic growth. Princeton University Press, 2010.
30- West, J. Does appropriability enable or retard open innovation? Open Innovation: Researching a New Paradigm, 109-133, 2006.
31- Simcoe, T. Open standards and intellectual property rights. Open innovation: Researching a new paradigm, 161, 183, 2006.
32- Von Hippel, E., & Von Krogh, G. Free revealing and the private‐collective model for innovation incentives. R&D Management, 36(3), 295-306, 2006.
33- AWT, Innovatie zonder Inventie. Adviesraad voor het Wetenschaps en Technologiebeleid. The Hague, The Netherlands, 2005.
34- OECD, O. The OECD principles of corporate governance. Contaduría y Administración, (216), 2004.
35- Chaminade, C., & Edquist, C. From theory to practice: the use of the systems of innovation approach in innovation policy. Innovation, science, and institutional change, 141-160, 2006.
36- Eirma. Technology access for open innovation. Working Group Report WG63, Eirma: Paris, 2004.
37- Chatterji, A. K., & Fabrizio, K. R. Using users: When does external knowledge enhance corporate product innovation?. Strategic Management Journal, 35(10), 1427-1445, 2014.
38- Cai, Y., & Ahmad, I. From an Entrepreneurial University to a Sustainable Entrepreneurial University: Conceptualization and Evidence in the Contexts of European University Reforms. Higher Education Policy, 1-33, 2021.
39- O’Doherty, D., & Arnold, E. Understanding innovation: The need for a systemic approach. The IPTS report, 71, 29-36, 2003.
40- Bird, B. Learning entrepreneurship competencies: the self-directed learning approach. International Journal of Entrepreneurship Education, 1(2), 203-227, 2002.
41- Nooteboom, B., & Stam, E. Innovation, the economy, and policy. Micro-foundations for Innovation Policy, 2008.
[1] . Breadth
[2] . Depth
[3] . Inbound Open Innovation
[4] . Outbound Open Innovation
[5] . Combined Open Innovation
[6] . Intellectual Property (IP)
[7] . Research and Technology Development (RTD)
[8] . Interaction Policy
[9] . Entrepreneurship Policy
[10] . Science Policy
[11] . Education Policy
[12] . Labor Market Policy
[13] . Competition Policy
[14] . User Innovation